Για να μιλήσει κανείς για τους «νέους εθνικισμούς στην Ευρώπη-Φρούριο» χρειάζεται να κοιτάξει αρχικά λίγο πιο πέρα από το σήμερα. Χρειάζεται να κοιτάξουμε στις ιστορικές συνθήκες που γέννησαν και έθρεψαν τα έθνη-κράτη. Χρειάζεται όμως και να μελετήσουμε την ιστορική τους εξέλιξη μέχρι το σήμερα αφού πρώτα φυσικά αναλύσουμε τις συστημικές διεργασίες κι εξελίξεις κάθε εποχής. Η γραμμικότητα ή η «κυκλοθυμία» του καπιταλισμού είναι τέτοια που επιβάλλει στην ιστορία λίγο ή περισσότερο νέα ή παλιά μοντέλα ηγεμόνευσης, νέες ή παλιές ιδεολογίες, νέες ή παλιές συναινέσεις, νέα ή παλιά συστήματα εξουσίας.
Η επιστροφή ή όχι στο «παραδοσιακό» έθνος-κράτος στην Ευρώπη, στη Μεσόγειο και αλλού, δεν μπορεί να εξεταστεί δίχως να εξεταστούν ευρύτερες συστημικές συνθήκες όπως η παγκοσμιοποίηση, ο διεθνοποιημένος καπιταλισμός, ο νεοφιλελευθερισμός, η «αντιτρομοκρατία», ο «νεοολοκληρωτισμός», η κρίση, το καθεστώς έκτακτης ανάγκης κ.ά. Στην ίδια κατεύθυνση, η επιστροφή στη συνταγή των εθνικισμών δεν μπορεί να εξεταστεί δίχως να κατανοηθούν οι ελλείψεις κοινωνικών συναινέσεων, οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των κεφαλαίων, η μετεξέλιξη των εθνικών ταυτοτήτων, οι νέοι σύμμαχοι και οι νέοι εχθροί μέσα σε έναν πλανήτη διαρκών συγκρούσεων.
Ο νεόκοπος και «κρισιακός» εθνικισμός δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από μια συστημική παραγωγή του νεοφιλελευθερισμού για να ανταπεξέλθει στην κρίση ηγεμόνευσής του μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον ρευστότητας κι αστάθειας. Και δε νοείται εθνικισμός δίχως «επιστροφή» σε εθνικούς λόγους, δίχως ένα καθεστώς διάχυτου παραγόμενου φόβου, δίχως γιγάντωση της πολιτικής της διακινδύνευσης, δίχως κατασκευές κι αλχημείες στο «εμείς» και οι «άλλοι», δίχως μια νέα διάσταση των εθνικών ταυτοτήτων.
Γι’ αυτό λοιπόν δεν είναι «παράδοξος» ο εναγκαλισμός του ελληνικού κράτους με τον λούμπεν εθνικισμό της χρυσής αυγής, δεν είναι παράδοξη η ανάδυση των «ευρωσκεπτικιστών» ακροδεξιών στις πρόσφατες ευρωεκλογές, δεν είναι «παράδοξη» η συμμαχία των δυτικών δημοκρατιών με τους ναζί στην ουκρανική κρίση.
Την ίδια στιγμή, η «νεόκοπη» πατριδοπληξία δεν οφείλεται στην πριμοδότηση «ακραίων φωνών» (οι οποίες παίζουν ως λούμπεν εθνικιστές το ρόλο του «λαγού», το ρόλο της συγκάλυψης του ρέοντα και επίσημου εθνικισμού). Οι παραγόμενοι εθνικοί λόγοι, πέρα από το να εντάσσονται μέσα σε ένα ευρύτερο αντιεξεγερτικό σχέδιο, παίζουν το ρόλο μιας αυτοκάθαρσης του αποτυχημένου νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, ξαναγεμίζουν το «κενό νοήματος» που άφησαν πίσω τους οι πολιτικές των τελευταίων 20 χρόνων: η κρίση γέμισε αμφιβολίες στους υπηκόους, ράγισε κυρίαρχα στεγανά, άρχισαν να αναγεννιούνται μορφές κοινωνικών και ταξικών δυναμικών που επανέφεραν το ζήτημα της ζωής στο πραγματικό πεδίο της κοινωνικής και ταξικής εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Έπρεπε να αναπαραχθεί λοιπόν το πλαίσιο όπου θα συσκότιζε και θα απέκοβε τις διαδικασίες κοινωνικής χειραφέτησης.
Όμως η όποια «επιστροφή» στο έθνος-κράτος, η τόνωση των εθνικών λόγων, δεν αποσκοπούν στην κατάλυση του διεθνοποιημένου (οικονομικά και θεσμικά) περιβάλλοντος του καπιταλισμού. Δεν ακυρώνουν την νεοφιλελεύθερη ηγεμονία, θέλοντας να εγκαθιδρύσουν εκ νέου «σύνορα στην οικονομία» ή λογικές κρατικού παρεμβατισμού-προστατευτισμού σε αυτήν. Η «νέα κερδοφορία» απαιτεί νέους εθνικούς χώρους, «υγιείς» και κερδοφόρους, αναμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων και των κοινωνικών αξιών και προσαρμογή τους στις λογικές της αποδοτικότητας της παραγωγής και του καπιταλισμού, διαρκώς υπάκουες στα νέα εθνικά –στρατιωτικοποιημένα- δόγματα του Νόμου και της Τάξης.
Η συζήτηση που ανοίγεται στο πλαίσιο της αποσημειολόγησης και κατανόησης των νέων προσανατολισμών-ιδεολογιών-πρακτικών της κυριαρχίας στην εποχή της κρίσης είναι πραγματικά τεράστια και δε θέλει να μείνει σε επίπεδο θεωρητικών αναλύσεων. Εξάλλου οι εξελίξεις στον «κοντινό» μας ευρωπαϊκό χώρο, η άνοδος των ακροδεξιών φωνών και οι κυβερνητικές προοπτικές τους, το παράδειγμα της Ουκρανίας και η σύνδεση των ναζί με τις επιλογές της εξουσίας, αλλά και προφανώς τα ίδια μας τα βιώματα στο «πείραμα Ελλάδα», δεν συμβάλλουν στο να παραχθούν μόνο θεωρητικά συμπεράσματα για τον τρόπο που κινείται η κυριαρχία. Συντελούν στο να παραχθούν και αντιπροτάσεις, ανταγωνιστικές δυναμικές, κοινωνικές και ταξικές συγκρούσεις. Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια εποχή που τα αντιπαραδείγματα στους νέους εθνικισμούς (όπως η πρόσφατη εξέγερση στη Βοσνία) αναδεικνύουν ότι η ιστορία πάντα γράφεται με τις αρνήσεις των «από κάτω». Για να στήσουμε λοιπόν τις δικές μας αντιπροτάσεις, για να οξύνουμε τον πόλεμο στον φασισμό και τον εθνικισμό, για να ακυρώσουμε την κατασκευή των νέων «εθνικών χώρων», για να διαρρήξουμε τον φόβο και τον ολοκληρωτισμό, για να επικοινωνήσουμε, για να πράξουμε.
Μία αφορμή –αλλά όχι η μόνη- είναι η εκδήλωση-συζήτηση που καλούμε στην Ελιά του Πεισίστρατου, το Σάββατο 21/6/2014 και ώρα 7μ.μ. με θέμα «οι νέοι εθνικισμοί στην Ευρώπη-Φρούριο και οι εθνικές αφηγήσεις στην εποχή της κρίσης» η οποία θα ξεκινήσει αυστηρά στις 8μ.μ. με ορισμένες πρώτες εισηγητικές τοποθετήσεις, ακολούθως θα δοθεί χρόνος για συζήτηση-ανταλλαγή εκτιμήσεων και προβληματισμών, ενώ η εκδήλωση θα τελειώσει με μια μικρή ενημέρωση για τα πρόσφατα γεγονότα στη Βοσνία (η εξέγερση του περασμένου Φλεβάρη, οι συνελεύσεις των "plenum" και η αντιεθνιστική στάση των τοπικών πληθυσμών) και προβολή σχετικού βίντεο με θέμα "εικόνες από την εξέγερση στη Βοσνία".