Τις τελευταίες εβδομάδες βρισκόμαστε μπροστά σε μια "απροσδόκητη" πολεμική συνθήκη απέναντι σε έναν "αόρατο εχθρό". Έναν εχθρό διαφορετικό από αυτούς που μας παρουσίαζαν ως τώρα - δεν έχουμε τις γνωστές κυρίαρχες ρατσιστικές αφηγήσεις για ξένους που έρχονται να μας κατακτήσουν, μετανάστες που θα μας πάρουν τις δουλειές και θα αλλοιώσουν τον πολιτισμό μας. Αυτή τη φορά ο εχθρός είναι ένας ιός, νέος και αχαρτογράφητος. Σ' αυτόν, αποδίδονται ανθρώπινα χαρακτηριστικά και ιδιότητες - είναι "ύπουλος", "επικίνδυνος", μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε και να σε ακολουθεί χωρίς να το καταλάβεις.
Απέναντι σε αυτή την απειλή, η δημόσια "υγεία" αναδεικνύεται σε έννοια – ρυθμιστή της ζωής, σε διαρκές επίδικο και πεδίο κρατικής διαχείρισης και παρέμβασης. Το κράτος, με τα επιστημονικά επιτελεία του, είναι αυτό που θα εγγυηθεί την υγεία του εθνικού κορμού, προεκτείνοντας και εμπλουτίζοντας την πρωτοκαθεδρία τους ως αποκλειστικού ρυθμιστή/εγγυητή της τάξης και της ασφάλειας. Και για να γίνει αυτό, η έννοια της υγείας πρέπει να ανακατασκευαστεί, να οριστεί εκ νέου με τρόπο καθολικό, με τη συμβολή επιστημονικών αναλύσεων και συμπερασμάτων, μέσα στην παρούσα συνθήκη. Τίποτε, άλλωστε, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό έξω από την ιστορική και κοινωνικοπολιτική συνθήκη εντός της οποίας νοηματοδοτείται. Η υγεία ως κατασκευή, δεν έχει κάποια σταθερή και αναλλοίωτη εννοιολόγηση αλλά προσαρμόζεται στο πλαίσιο εντός που οποίου αναδεικνύεται ως κεντρικό επίδικο. Αντίστοιχα, κατασκευάζεται, προσαρμόζεται και διευρύνεται και η έννοια της "ασθένειας".
Στο όνομα της πρόληψης και της προστασίας της δημόσιας υγείας, και υπό το απτό και πολύ πραγματικό ζήτημα της ανεπάρκειας του συστήματος υγείας, ανεπάρκεια γνωστή και βιωμένη από όσες χρειάστηκαν στο παρελθόν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιχειρείται η κρατική διαχείριση της συνθήκης αυτής, με όρους που δημιουργούν μια πραγματικά πολεμική καθημερινότητα. Κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απαγόρευση συναθροίσεων, απαγόρευση κυκλοφορίας, ασφυκτική αστυνομική παρουσία σε δρόμους και γειτονιές, περιφράξεις δημόσιων χώρων και απαγόρευση κίνησης σε πάρκα, άλση και ποδηλατόδρομους, αυστηρές κυρώσεις για τους “παραβάτες”, στρατιωτικοποίηση της καθημερινής ζωής.
Το σώμα εισάγεται στο δημόσιο λόγο ως κεντρικό επίδικο της διαχείρισης της παρούσας κατάστασης. Γίνεται το ίδιο δημόσιο προκειμένου να ρυθμιστεί εκ νέου ο τρόπος που μπορεί αυτό να υπάρχει. Το σώμα άλλωστε ήταν ανέκαθεν τέτοιο, όταν χρειαζόταν να δικαιολογηθεί ο παρεμβατισμός πάνω του – για παράδειγμα, το δημογραφικό έχει αποτελέσει πρόσχημα των κρατικών νομοθεσιών ανά τον κόσμο για την απαγόρευση τον αμβλώσεων και τη ρύθμιση της αναπαραγωγικής δυνατότητας. Αυτή τη φορά, το ίδιο πράγμα συμβαίνει σε πιο ευρεία κλίμακα. Τα επιστημονικά επιτελεία θέτουν το σώμα υπό επιτήρηση, θεσμίζουν κανόνες συμπεριφοράς, απομονώνουν τους “μολυσματικούς”, επικυρώνουν τους “υγιείς”, ερευνούν και πειραματίζονται πάνω στις “νοσούσες”. Οι επιστήμονες και οι κάθε λογής “ειδικοί” διεκδικούν τον πρώτο και τελευταίο λόγο πάνω στα σώματά μας.
Για την αντιμετώπιση αυτού που παρουσιάζεται ως εθνική απειλή απαιτείται πάντοτε η εθνική ομοψυχία. Η μιντιακή διαχείριση της νέας αυτής "απειλής", δίνει τον τόνο και επιχειρεί να νομιμοποιήσει την κρατική διαχείριση. Διασπορά τρόμου, με πολεμικά ρεπορτάζ και καθημερινά διαγγέλματα, παρακολούθηση των "κρουσμάτων" και των νεκρών σε πραγματικό χρόνο, έκτακτα δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές με "ειδικούς". Και, όταν αυτά δεν είναι αρκετά, κατασκευασμένες ειδήσεις για τους "ανεύθυνους και επικίνδυνους" που τολμούν να μην τρώνε αμάσητα όσα τους σερβίρουν. Η έννοια της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης επιτάσσει να μην αρρωστήσεις – και αν αρρωστήσεις, να μην μεταδώσεις τον ιό. Πάση θυσία, πρέπει όλοι και όλες ενεργά να “προστατέψουμε” το υγιές, να καταδώσουμε όσες συναντιούνται ή κινούνται σε δημόσιους χώρους, να γίνουμε καχύποπτες απέναντι σε κάθε είδους αγγίγματα, χειραψίες, φιλιά. Το κράτος, οι επιστήμονες και τα μίντια το λένε ξεκάθαρα: το σώμα μας ανήκει στο έθνος. Και είμαστε εν δυνάμει, η καθεμία και ο καθένας από εμάς, δημόσιος κίνδυνος.
Μέσα σε αυτή την συνθήκη, παράγονται νέοι διαχωρισμοί, αυτοί μεταξύ του υγιούς και του νοσούντα, του υπεύθυνου και του ανεύθυνου ή/και επικίνδυνου. Παράγονται έτσι νέα κριτήρια του ανήκειν στο κοινωνικό, νέα κριτήρια συμπεριφοράς και ιδιοτήτων του κοινωνικά αποδεκτού. Πλάι στην ιθαγένεια, τη φυλή, το φύλο, τη σεξουαλικότητα, το πρότυπο του εθνικού κορμού συμπληρώνεται από την ιδιότητα του εύρωστου/υγιούς. Κίνδυνος και απειλή, λοιπόν, για τον εθνικό κορμό είναι πλέον οι μολυσματικοί, οι μιαρές, οι απείθαρχοι/ες. Μια νέα ηθική κατασκευάζεται, μαζί της και ένας νέου είδους ρατσισμός. Κάθε κίνηση που μπορεί να υποδηλώνει ασθένεια γίνεται ύποπτη. Η κοινωνική αποστασιοποίηση και το στίγμα είναι όψεις του ίδιου νομίσματος.
Ενάντια στην στρατιωτικοποίηση των ζωών μας, ενάντια στην επιτήρηση και τον έλεγχο των σωμάτων μας από “αυθεντίες” και “ειδικούς”, εχθρικά προς την ηθική της υγείας και του υγιεινισμού, μακριά από τα σκοτάδια της αναπαραγωγής του κρατικού λόγου περί "καθήκοντος", "ευθύνης προστασίας", "κοινωνικής ενσυναίσθησης", μακριά από το αναμάσημα των κυρίαρχων διαχωρισμών με βάση την ηλικία, τη σωματική κατάσταση κ.α...
Nα διασπείρουμε το συλλογικό ενάντια στον φόβο και την εξατομίκευση.
Να αρνηθούμε τους κυρίαρχους Λόγους, να σταθούμε η μία δίπλα στην άλλη.
Με αφορμή την πραγματικότητα που βιώνουμε, και αντιλαμβανόμενοι/ες όσο ποτέ την αναγκαιότητα της άρθρωσης κριτικού λόγου αναφορικά με την επιστήμη, την ιατρική και την υγεία, ανασύρουμε μερικές σκέψεις για την επιστήμη, που είχαν κατατεθεί ως εισήγηση - τοποθέτηση του Θερσίτη, στην εκδήλωση - συζήτηση στις 24/11/2017 με αφορμή την μπροσούρα "Προς μία ανθρωπολογία της ανοσολογίας - Το σώμα ως έθνος-κράτος" της Emily Martin, από την ομάδα βιβλιοθήκης της κατάληψης του κτήματος Πραποπούλου.
Η εισήγηση της εκδήλωσης σε pdf.